Sözcük Türetim
Al Bakiyye temel bir kök sözcüğü kolayca türetebileceğiniz bir dildir. Temel ekler kullanılarak birden fazla sözcük oluşturulabilir, türetme yapılabilir. Baştan, sondan ve ortadan eklenebilmektedir. Ayrıca edat, ek isim, fiil kökleri ile de yeni sözcük türetilebilmektedir. Herkes kendi özgün sözcüklerini türetebilir.
Özel hazırlanan “Türetek” Form Listesinde yer alan formüllerle herkes özgün sözcükler türetebilir.
Yeni sözcük türetme ve ekleme (Teze sözcux türetlam mi eklam)
Al Bakiyye, diğer birçok dil gibi kapsamlı sözcük dağarcığına sahiptir. Diğer dillerden de etkileşimini sürdürür. Ancak özgürlük için her sözcüğün birçok anlamı ve eş anlamlısı türetilmiş, ulu sözlüğe eklenmiştir. Fakat Al Bakiyye’yı diğerlerinden ayıran en önemli özelliği sözcüklerin de yazar ve anlatıcı tarafından seçilebilmesi, türetilebilmesidir. Sözlükte var olmayan bir sözcüğü türetip, eklenmesini talep edebilirsiniz. Hatta siz, kendi sözcüklerinizi türetip, oluşturarak kendi sözlüğünüzü oluşturabilirsiniz.
Belli kaideleri bulunan basit bir ek - yapı sistemi oluşturulmuştur. Bu ek ve yapılar sayesinde bir kök sesten onlarca sözcük, fiil vb. türemektedir. Mevcutta var olan tek bir fiil veya isimdir ama bu ek ve yapılar sayesinde birçok sözcük ortaya çıkmaktadır. Geliştiricisi tarafından hazırlanan Ulu Sözlüğe eklenmese de varlığını korur.
Yeni Sözcük Oluşturmada Temel Kurallar
a. Yeni eklenecek olan sözcük Al Bakiyye-Al Bakiyye sözcük kurallarına uymalıdır.
b. Al Bakiyye’da sözcüklerin baş, son ve orta bölümlerinde şartlandırma yoktur. Yani şu sesle veya harfle başlar, biter gibi bir kısıtlama bulunmaz. Kök sözcük sözcük oluşturucusunun keyfine ve isteğine göre şekillenebilir.
c. Kök sözcük “Ulu Sözlük” içerisinde yer alan diğer kök sözcüklerle aynı olmaz, diye bir kural yoktur. El anlam, eş yazım uygulanabilir. Ancak karışıklık olmaması için aynı olmasından ziyade daha farklı yapıda oluşturulması tercih edilir.
d. Diğer yabancı dillerden kök sözcük alıntısı yapılabilir. Ancak bu sözcük mutlaka Al Bakiyye sesletimine uygun hale getirilmelidir. Misal, “Check in” sözcüğü alınacaksa “Çekin” biçiminde işlenmelidir. Çünkü Al Bakiyye yazıldığı gibi okunan, okunduğu gibi yazılan bir dildir.
e. Temel kök sözcüklerin özellikle sıfat veya fiil olmasına özen gösterilmelidir ki, diğer “Türetek” tablosuna göre daha fazla sözcük oluşturulabilsin ve temel kullanıma uygun olsun.
f. Sözlükte var olan bir yapı veya yabancı sözcüğe Al Bakiyye karşılık türekmek için uygulanması gereken ilk adım fiil üzerinden Türetek tablosuna göre eklerle yeni sözcük türetilmesidir. Yeni sözcük ekleme ve oluşturmaya öncelikli uygulanması gereken yöntem bu olmalıdır.
Yeni Sözcük Türetme Yöntemleri
1. Türetek Tablosuna uygun ek ve yapılarla yeni sözcük türetmek.
2. İsim, Fiil, Sıfat veya Edatlarla birleşik sözcük oluşturmak.
3. Yabancı dillerden kök sözcüğü Al Bakiyye’ya uyarlamak.
4. Eski Dillerden yeni sözcükler diriltmek ve uyarlamak.
5. Kök sözcük yerine durumu sıfat tamlaması veya fiil tamlamalarıyla anlatan bir sözcük oluşturmak.
For Example: “Bimedtêu” (The worthless promise)
Örnek:
“Asmak” fiilini ele alalım. Aşağıdaki tabloda “Asmak” fiilinden diğer sözcüklerin türetilmesi gösterilmiştir. Tüm türetim evresi, “Türetek” denilen ek, yapı ve sistem sayesinde gerçekleştirilmektedir. Bu yapı ve ekler ile herkes onlarca sözcük, cümle, kavram ve deyiş türetebilir. Genelde ilk ses veya kök farklı uygun diğer dillerden alınabilmektedir. Bu örnekte biz Türk dilinden aldık.
(Sadece basit bir örnektir. Tüm “Türetek” yapı ve formları kullanılmamıştır. Tümüne “Sözcük Türetek” başlığı altından ulaşabilirsiniz.)
| Yapı-Durum | Al Bakiyye | Türkçe |
| Kök | as | asmak |
| Emir | as! | as! |
| Yer | Astay | İdam sehpası, Darağacı |
| Kişi | Asman | Cellat |
| Kişi | Asmend | Adam asabilecek yetenekteki kişi |
| Olumsuz | Asñuz | Asmaz |
| Zıt-Karşıt | Antias | İdam karşıtı, İdam karşıtlığı |
| Zamanlama | Asgâh | Asma zamanı |
| Yer-Kab | Asyut | Asılabilecek eşyaların konulduğu yer; dolap, Vestiyer, Askılık |
| Sıfat/Kavuşma | Asup | Asılı |
| İsim | Asu | Askı, askılık, |
| Hatalı Eylem | Yanas | Yanlış, hatalı asmak |
| İsim | Asku | Asık (İsim / Sıfat) |
| Fiilin İsim Hali | Aslam | Asma (İsim) |
| Alet-Çanta | Asğa | Asma çantası, asmalık |
| Sebep | Junas | Asmak için |
| Dönüşlülük | Asaw | Asılmak |
| Edilgen | Zeşas | Astırmak |
| Ürün | Asjak | Asacak, Çamaşır, |
| Olumsuz Emir | Ñâas | Asma!, asmamak |
| Dilek | Asusmin | Ben assam |
| Eylem Öncesi | Asñâfik | Asmadan önce |
| Olumsuz-Aksi | Biasen | Asmaksızın |
| Tekrarlama | Reas | Tekrar asmak |
| Canlı-Hayvan | Asgır | Aslan |